DANK-Delfstofwinning op land: zand, grind en klei

De kaart geeft de geologische winbare hoeveelheid zand, grind en klei weer wanneer er niet meer dan maximaal 5 meter aan deklaag moet worden afgegraven.

Voor de productie van veel bouwmaterialen wordt gebruik gemaakt van oppervlaktedelfstoffen. In Nederland is jaarlijks circa 150 miljoen ton aan bouwgrondstoffen nodig. Een deel daarvan komt uit het buitenland, een deel wordt verkregen door hergebruik (15 tot 20 %), maar nog steeds wordt een groot deel verkregen uit primaire winning.

Sinds 1900 is de winning van ophoogzand op verschillende locaties uitgevoerd door maaiveldverlaging in het kader van
landbouwkundige verbeteringen (ruilverkaveling).
Sinds de jaren zeventig is er een afname in oppervlakkig ontgronden door toenemende maatschappelijke weerstand en strengere wetgevingen. Zandwinning vindt nu voornamelijk plaats in geconcentreerde winputten. Aanvullend vindt winning plaats middels het "werk met werk maken" principe. Hierin wordt bijvoorbeeld in nieuwbouwprojecten zand gewonnen voor gebruik in het project en tegelijkertijd waterberging gecreëerd.
Voor winning van oppervlaktedelfstoffen is per jaar circa 400 hectare oppervlakte van ons land noodzakelijk. Ongeveer de helft daarvan, circa 200 hectare, blijft achter als diep water. De andere 200 hectare krijgt via herinrichting een nieuwe ruimtelijke bestemming, bijvoorbeeld als natuur- of recreatiegebied. Alternatief is de winning van zand uit het IJsselmeer, de Randmeren en de Noordzee. De winning van grind is vooral voorzien plaats te vinden uit de maaswerken in Limburg.
De winning en reservering van zand en grind zijn bij de wet geregeld en land based winlocaties worden door de provincie aangewezen. De winning van zand en grind legt een ruimtebeslag die enerzijds kan conflicteren met ander gebruik, anderzijds kan ook de winning samengaan met inrichtingsvraagstukken zoals het geven van ruimte voor de rivieren en tijdelijke waterberging.